Over smaak valt niet te twisten, toch doen we het volop. Van de twist over een recente Wilders-cartoon op opiniesite Joop.nl krijg ik een nare smaak in de mond. Waarom? Omdat het niet gaat om waar het eigenlijk over had moeten gaan, namelijk het als provocatie bedoelde plan van de PVV om het tuig van onze samenleving weg te stoppen in tuigdorpen. Respectloos en dom, een politieke partij onwaardig. Alweer een reden om op 2 maart géén PVV te stemmen. Maar daar gaat deze cartoonrel al lang niet meer over.
Laten we deze storm in een glas water eens in perspectief zetten. De PVV van Geert Wilders lanceert in de aanloop naar de Provinciale Statenverkiezingen een kansloos proefballonnetje: tuigdorpen. Net zo kansloos als een kopvoddentaks, dus waarom zou je er woorden aan verspillen? Toch trapt de politiek – die draait om debat – in die val van Wilders. En met hen de opiniemakers, commentatoren en cartoonisten.
Eén reactie springt eruit. De aan Joop.nl verbonden cartoonist Adriaan Soeterbroek, die er toch al een handje van heeft om Wilders in verband te brengen met de Tweede Wereldoorlog, publiceert op de VARA-site een spotprent waarop we Wilders zien als kampcommandant die het tuig in zijn tuigdorp naar de douches begeleidt. Flauwe, slechte cartoon, daar is iedereen (van Volkskrant-columnist Nausicaa Marbe tot VARA-prominent Paul Witteman) het over eens.
Waarom spreekt iedereen zich uit over deze cartoon? Omdat Wilders hem aangrijpt om te dreigen weg te blijven bij een verkiezingsdebat in de uitzending van Pauw & Witteman als de VARA de spotprent niet verwijderd van Joop.nl. “Chantage”, zo omschrijft Joop-eindredacteur Francisco van Jole de eis van Wilders. De VARA weigert de cartoon te verwijderen en Wilders blijft dus weg.
Wat volgt is eindeloos gesoebat op opiniepagina’s en internet over de cartoon. Het gaat niet over tuigdorpen, maar over het fenomeen ‘Godwin': iemand vergelijken met de nazi’s. Godwins zijn een zwaktebod pur sang, maar het is niet verboden. De verontwaardiging van Wilders is bovendien enorm selectief, want door cartoonist Soeterbroek werd hij al vaker vergeleken met de nazi’s (zoals hier). Waarom dan niet eerder zo boos? En laten we wel wezen: Wilders zelf schuwt ook geen Godwins, dus wie zonder zonde is…
Maar goed, je ziet wat er gebeurt: binnen de kortste keren gaat het niet meer over het onderwerp van de cartoon (het onzalige plan van de tuigdorpen) maar over de vorm van de cartoon. Dat is precies wat Wilders wil en hoe hij voortdurend handelt: tweespalt zaaien, zijn tegenstanders zwart maken en zichzelf als underdog manifesteren. Jammer dat die tegenstanders er telkens weer intrappen, braaf de framing van de PVV volgen en daarmee Wilders in de kaart spelen.
De laatste ontwikkeling in de cartoonrel rond Wilders vond gisteren plaats: de VARA-directie heeft alsnog de cartoon verwijderd vanwege ‘ernstige bedreigingen’ aan het adres van VARA-medewerkers, waarvan de omroep inmiddels aangifte heeft gedaan bij de politie. Eén van die bedreigde medewerkers is Paul de Leeuw, die daar gisteravond over sprak in zijn eigen Madiwodovrijdagshow. Maar in plaats van zijn pijlen te richten op de bedreigers, bekritiseerde hij zijn collega’s van Joop.nl voor het plaatsen van de cartoon, en dan met naam en toenaam Francisco van Jole. “Het is niet mijn schuld dat die tekening is gemaakt. Het is ook een afschuwelijke tekening.”
Nogmaals: over smaak valt niet te twisten. De bewuste cartoon is geen goede cartoon. Maar door discussie over de vorm van de cartoon leidt Wilders de aandacht af van het kwalijke achterliggende onderwerp: het PVV-voorstel voor tuigdorpen. Laten we het gewoon weer over tuig hebben. Tuig dat omroepmedewerkers dusdanig bedreigt dat de VARA overgaat tot (in mijn ogen zinloze, want veel te late) zelfcensuur. Tuig dat naar de mond wordt gepraat door de PVV, een partij die zelf ook tuig in de Tweede Kamer heeft zitten. Maar ook: tuig dat wij als samenleving nooit zullen wegstoppen in tuigdorpen, omdat er betere manieren zijn om mensen weer op het goede pad te krijgen. Net zoals er betere manieren zijn om je onvrede te uiten over een cartoon dan dreigementen.
Jeroen Mirck was van 2009 tot 2010 redacteur van Joop.nl.
